Herri kirolen eskolak, gazteak plazara ateratzeko

OSTOLAZA HARRI ESKOLA (Aia, Gipuzkoa)

Joseba Ostolazak (Zestoa, Gipuzkoa, 1973) aitarengandik jaso zuen harriarekiko zaletasuna, Agustin Ostolazarengandik. 12 urte zituela altxatu zuen lehen harria. «16 urterekin, 200 kiloko harria jasotzera iritsi nintzen». 2015ean erretiroa gertu ikusten zuela-eta, harri eskola bilakatu zuen Aiako (Gipuzkoa) Santio auzoan zuen garajea. «Harri jasotzea betidanik izan da kirol bakartia. Eskolari esker, harri jasotzaileok elkarren arteko batasun handiagoa izaten dugu, eta jarraitzeko beti errazagoa izaten da». Etxetik harriaren inguruko transmisioa jaso ez duenari ere, eskolak aukera eman dio harri jasotzearen mundua ezagutzeko, Ostolazak azaldu duenez. 

«Harri jasotzea betidanik izan da kirol bakartia. Eskolari esker, harri jasotzaileok elkarren arteko batasun handiagoa izaten dugu».

Joseba Ostolaza

Orotara, hamabost kirolari ibiltzen dira eskolan, 15 urtetik 44 urte bitartekoak. Aiako ingurukoak ez ezik, Urizarkoak (Araba), Betelukoak (Nafarroa) eta Hendaiakoak (Lapurdi) ere joaten zaizkio. 

Donostiatik, esaterako, bi gazte biltzen zaizkio. «Hasiberriak direnez, harri mota guztiak nola altxatzen diren erakusten diet, arlo teknikoa batez ere». Ostolazak, eskarmentuaren talaia horretatik, badaki ez dela gauza bera etxean entrenatu edo plaza batean aritu. «Urte gutxi daramatzaten kirolarientzat ez da txapelketarik egiten, eta nolabaiteko hutsunea dago. Horretan lanean gabiltza».

Beste eskari bat egin du Ostolazak, are garrantzitsuagoa: emakumeak herri kiroletara erakartzea. Gizonezkoak nagusi diren kirola izanik, «amorrua» eta «pena» sentitzen du emakumeak ez direlako animatzen. Haren alaba gazteena, haatik, segida ematen ari zaio. «7 urte nituela, aitaren eta aitonaren argazkiak ikusi, eta haiek bezala harria jasotzeko gogoa sartu zitzaidan», adierazi du Udane Ostolazak (Orio, Gipuzkoa, 2005). Garai hartan, gainera, bazen emakume bat plazaz plaza errekorrak bata bestearen atzetik ezartzen zituena: Idoia Etxeberria. Harria jasotzeko mundu txiki horretan mugarria jarri zuen Ostolazaren herrikideak. «Hark eginiko bidea egiten hasi nahi nuen». Esan eta egin.

Azken harri-jasotze txapelketan hiru emakumek hartu zuten parte: Ostolazak berak, Karmele Gisasolak eta Virginia Finolek. Oriotarra lagunak zirikatzen ibiltzen da, aitaren eskolara joan daitezen. «Asko animatzen naute, baina horraino; beste kirol modalitate batzuk nahiago baitituzte». Finol, esaterako, egun, gizartean harrabots handia izaten ari den crossfit kirolean ibilitakoa da. Ostolaza II.ak dio jendea harri jasotzera bideratzeko zubi lana izan daitekeela crossfit-a: «Azken batean, harrizko bolekin aritzen dira». Aisialdian ez ezik, hezkuntzan ere sustatu behar lirateke herri kirolak, bere iritziz.

SAKANAKO AIZKORA ESKOLA (Etxarri Aranatz, Nafarroa)

Eskualdean aizkolaritzan dagoen usadioa sustatzeko asmoz, Sakanako Mankomunitateak aizkora eskola jarri zuen martxan 2004an, Etxarri Aranatzen (Nafarroa). Lehenbizi, Joxe Inaxio Flores Axio zenak hartu zuen 10 urtetik gorako gaztetxoei aizkoran irakasteko ardura. Gero, Juan Mari eta Floren Nazabal aita-semeak batu ziren, aizkoran makina bat txapel irabazitakoak biak. Garai hartan, Juanito Erdozia (Etxarri Aranatz, 1943) laguntzera joaten zitzaien tarteka.

Orain dela sei urte hasita, Erdoziak etxetik gertu duen bordara eramaten ditu gazteak aizkoran entrenatzera, astean bi egunez, martxotik maiatzera bitartean. Materiala hara eta hona eramateko, berriz, semeak laguntzen dio, Juanjo Erdoziak (Etxarri Aranaz, 1972). Aurten hamazazpi gazte eduki ditu bere esanetara, tartean bost iloba.  

Erdoziatarrek uste dute aizkora eskolak laguntza handia ematen diela gazteei hastapenean bidea errazago egiteko. Gazteenak azaldu duenez, aukera izaten dute jakiteko zein diren oinarrizko ezaugarriak aizkoran trebatzeko; besteak beste, enborrari ebaketa ona egiteko eta jarrera egokian aritzeko. Lehen egunetik heltzen diote aizkorari gaztetxoek. Aitak hartu du hitza: «Egurrean zulo bat egin, eta, ondo edo gaizki, hura jotzea da haien lehen eginbeharra. Hurrengo zeregina, berriz, arlo teknikoa hobetzea da, aizkora menperatu arte».

Prestaketa lanak egin ostean, udan plazaz plaza aritzen dira erakustaldiak egiten. 2020an, ordea, izurriak dena aldrebestu du, eta bertan behera geratu dira saio horiek. Penaz hartu dute, «gazteek sekulako ilusioa izaten baitute herritarren aurrean jarduteko».

«Gaztetxo horiek aizkoran zeinen gustura ibiltzen diren ikusten ditudanean, halako poztasuna ematen dit».

Juanjo Erdozia

Ordu asko pasatzen dute erdoziatarrek nerabeekin, aitak bereziki. «Emazteak sarritan galdetzen dit ea zergatik hartzen ditudan halako lanak». Honela arrazoitu du etxarriarrak: «Gaztetxo horiek aizkoran zeinen gustura ibiltzen diren ikusten ditudanean, halako poztasuna ematen dit. 77 urte ditudan arren, lanean jarraituko dut».

GAZTEDI SOKATIRA TALDEA (Laukiz, Bizkaia)

Harriaren eta aizkoraren aldean, Gaztedi sokatira taldeak eskolarik ez dauka, baina Laukizek (Bizkaia) beti izan du harreman estua sokatirarekin. «1961etik, belaunaldiz belaunaldiko transmisioaren bitartez, sokatirak bizirik dirau Laukizen», esan du Jon Iñaki Mardarasek (Gatika, Bizkaia, 1961), gizonezkoen taldeko entrenatzaileak.

Aldika-aldika, 15 urte inguruko gazte multzo txiki bat hasten da sokatiran. Gerora datoz gabeziak, Mardarasen esanetan. Sokatira kirol profesionala ez denez, zarata gutxi sortzen du: «Sokatirak gehiago ikusten diren beste kirolek adinako erakargarritasunik ez du». Hori dela eta, gehienek utzi egiten dute, eta soilik herriko hiruzpalau gaztek jarraitzen dute sokari tiraka. Horietako bat da Aimar Gaminde (Laukiz, Bizkaia, 2003). Tiratzaile gehienek bezala, etxetik jaso du sokatirarekiko grina; haren aita, Josu Gaminde, urte luzez ibilitakoa baita, eta orain emakumeen taldeko entrenatzailea da. Semeak 14 urterekin eman zizkion sokari lehen tirakadak gazteen taldean. Ordea, nahi baino bide laburragoa izan zuen talde hark. Egun, nagusiekin dabil Gaminde.

Mardarasek argi du: «Benetako belaunaldi aldaketa gauzatzeko, gazteak behar dira, alor teknikoan askoz ere arinago ikasten baitute. Iritzi berekoa da Gaminde ere. «Sokari nola tiratu behar den jakiteko garairik onenean nago ni; gerora, fisikoa landuko duzu».

«Benetako belaunaldi aldaketa gauzatzeko, gazteak behar dira, alor teknikoan askoz ere arinago ikasten baitute». 

Jon Iñaki Mardaras

Sokatira munduan gazte gutxi dabilela eta, kezkaz begiratzen dio geroari Gamindek. «60 urte dituzten tiratzaileek esango dute atzetik ez datorrela segidarik. Zer pentsatua ematen dit horrek». Egoera are gehiago zaildu zaie pandemiaren ondorioz. «Joan den urtean, bizpahiru talde genituen; orain, bakarra besterik ez dugu».